BALTISCHE KUST, RUSLAND

“Handel alleen volgens die stelregel waarbij je tegelijkertijd kunt willen dat het een universele wet wordt”, aldus de eerste formulering van Kant’s Categorische Imperatief. Dit is een interessant perspectief om te kijken naar de ironie van het grensgedrag van verschillende staten. In het geval van Kaliningrad Oblast, een Russische exclave in het noordoosten van de Europese Unie en omringd door Europese landen, zijn militaire oefeningen of visumbepalingen en -beperkingen dagelijkse kost. Kant zelf lijkt een symbolische figuur in het grensgebied te zijn. Hij woonde en werkte in de stad Kaliningrad, die vroeger in Oost-Pruisen lag en Königsberg heette. De universiteitsstad speelde een cruciale rol in de groei en verspreiding van de Verlichting in de 18e eeuw. Na de Tweede Wereldoorlog werd de regio onder de voet gelopen door de Sovjettroepen en vluchtten alle Duitse inwoners. Als gevolg daarvan veroverde de Sovjet-Unie een strategisch belangrijk gebied en kreeg zij meer controle over de Oostzee. Toen de USSR in 1991 ineenstortte, werden veel van hun voormalige gebieden onafhankelijk en reikten zij de hand naar Europa. De oblast Kaliningrad bleef echter Russisch bezit, ondanks het geografische isolement. De Europese naties tussen Kaliningrad en de Russische Federatie legden strenge grenscontroles op en bemoeilijkten de economische groei van de exclave aanzienlijk. Daarom werd in 1996 een speciale economische zone ingesteld om de economie van Kaliningrad met de omliggende Europese landen te versterken. Maar na 20 jaar is er nog maar weinig praktijk van te zien. Er is weinig uitwisseling tussen Kaliningrad Oblast en zijn buurlanden Litouwen en Polen. Grensoverschrijding, vrienden bezoeken of aan de andere kant gaan winkelen is geen regelmatige activiteit. Sinds 2017 zijn de 72 uur visa voor kort verblijf afgeschaft. Bezoekers en toeristen moeten dus een officieel Russisch visum aanvragen. Wanneer burgers van Kaliningrad Oblast naar de rest van Rusland willen reizen, wordt hen aangeraden per vliegtuig te reizen, zodat ze niet psychisch een ander land hoeven te doorkruisen.

De laatste tijd heeft Litouwen zelfs besloten een hek van prikkeldraad te bouwen om de Russische buren en hun militaire activiteiten op een veilige afstand te houden. Misschien is het hoofddoel van het hek eerder psychologisch, want het lijkt niet echt effectief te zijn tegen tanks en andere grote legerkrachten…